Otizm spektrum bozukluğu, doğuştan gelen ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan karmaşık bir nöro-gelişimsel farklılık olarak tanımlanıyor. Belirtileri doğumdan sonraki ilk üç yılda ortaya çıkan otizm, yaşam boyu devam ediyor.
Kişinin etrafıyla sözel ya da sözel olmayan şekilde uygun ilişki kuramaması şeklinde ifade edilen gelişimsel bir bozukluk olan otizmde teşhisi kolaylaştıracak birçok belirti bulunuyor. İlk belirtiler, sözel beceri ve iletişim gibi sosyal etkileşim eksikliği, tekrarlayan davranışlar, kısıtlı gelişimolarak ortaya çıkıyor.
Birleşik Krallık'taki çocukların otizm tanısı almak için dört yıla kadar bekledikleri ortaya çıkmasının ardından uzmanlar, gecikmelerin zararlı olduğunu çünkü bu durumun çocukların hayatlarının diğer alanlarında ihtiyaç duydukları yardımı almalarını engelleyebileceğini belirtti.
Bath Üniversitesi'nde psikoloji profesörü ve nöroçeşitlilik uzmanı olan Dr. Punit Shah çocuklarda sık görülen altı belirtiyi sıraladı.
1. GÖZ TEMASINDAN KAÇINMAK
Göz teması kurmamak, çocuğunuzun otizmli olabileceğinin bir işaretidir.
Springwatch sunucusu Chris Packham'ın sunduğu 2023 BBC belgesel dizisi "Inside Our Otistic Minds"ın ilk bölümünde yer alan Dr. Shah, otizmli birçok çocuk için, göz temasından kaçınmanın kaygıyı azaltmaya yardımcı olmasından kaynaklandığını açıklıyor.
Dr. Shah, "Bazı otistik kişilerin göz temasından kaçınmasının nedenleri farklılık gösterir ve tüm otistik insanlar bundan kaçınmaz. Bazıları için bu, sosyal durumları daha iyi yönetmelerine yardımcı olan kaygıyı azaltmaktır." diye ekledi.
2. DUYGUSAL HASSASİYET
Yüksek seslerden rahatsız olmak, otizmli çocuklarda sıklıkla görülen duyusal bir farklılıktır.
Bu duyusal hassasiyetler, ilgisiz sesleri filtrelemeyi zorlaştırarak rahatsız olmamayı veya dikkatin dağılmamasını zorlaştırarak ezici bir duyguya yol açabilir.
Dr Shah, "Genel olarak bakıldığında, otistik çocukların farklı şeylere karşı duyusal hassasiyetleri vardır. Bu genellikle parlak ışıklar ve yüksek sesler gibi öngörülebilir şeylerin yanı sıra sıra dışı renkler ve desenler de olabilir." diyor.
3. KONUŞMA ZORLUĞU
Kelimeleri ve cümleleri tekrarlamak ve diğer çocuklar kadar konuşmamak otizmin belirtileri arasında yer alıyor.
Dr. Shah, "Otizmli çocuklarda konuşma genellikle biraz gecikir, ancak her zaman değil. Başka bir işaret, otizmin bir özelliği olabilen, bazen ekolali olarak da bilinen, tekrarlayan ses veya konuşma olabilir." dedi.
İngiltere Ulusal Sağlık Hizmetleri'ne (NHS) göre, dili kelimenin tam anlamıyla anlamak, otistik çocukların sıklıkla uğraştığı bir iletişim zorluğudur.
4. TEKRARLAYAN DAVRANIŞLAR
NHS, çocuklarda çok katı bir günlük rutini tercih etmenin ve bu rutin değiştiğinde üzülmenin otizm belirtisi olduğunu söylüyor.
Dr. Shah, bu rutin ihtiyacının kendisini farklı şekillerde ortaya çıkarabileceğini ve kendine özgü olabileceğini, bunun da çocukların alışılmadık alışkanlıklara veya davranış biçimlerine sahip olacağı anlamına geldiğini açıklıyor.
Child Autism UK'e göre, rutini seven ve tekrarlayan davranış belirtileri gösteren otizmli çocuklar, oyuncakla her seferinde aynı şekilde oynayabilir veya sıra sıra dizebilir.
Yardım kuruluşu, işaretlerin "yalnızca sarı yiyecekler yemek, aynı programı defalarca izlemek veya yalnızca favori bir kazak giymek gibi belirli faaliyetler konusunda kısıtlayıcı olmayı" da içerebileceğinin altını çiziyor.
5. TEKRARLAYAN HAREKETLER
Bu sadece tekrarlanan bir rutin anlamında değil, otizmli çocuklar aynı hareketleri tekrar tekrar yapabilirler.
NHS, küçük çocuklarda bunun ellerini çırpmak, parmaklarını sallamak veya vücutlarını sallamak şeklinde ortaya çıkabileceğini söylüyor.
Ancak Child Autism UK, çocukların belirli görsel veya işitsel deneyimler de aramak isteyebileceğini söylüyor.
Yardım kuruluşu, bunun oyuncak bir trendeki tekerlekleri döndürmek, bir çitin parmaklıklarına bakmak veya favori programların tema melodilerini dinlemek gibi göreceli eylemler olabileceğini öne sürüyor.
6. DUYGUYU YANLIŞ ANLAMAK
Child Autism UK'e göre otizmli çocukların arkadaş edinmesi daha zor olabilir ve genellikle yalnız oynamayı tercih ederler.
NHS, bazı çocukların nasıl hissettiklerini söylemekte zorluk yaşayabileceğini ve bazen başkalarının ne hissettiğini anlayamayabileceğini söylüyor.
Ancak duyguları yanlış anlamak ve başkalarının ne düşündüğünü veya hissettiğini anlamamak, çeşitli rahatsızlıkların işareti olabilir.
Dr. Shah, "Bu gerçekten kişiye bağlıdır ve çoğu zaman otizmden ziyade aleksitimi (veya duygusal körlük) gibi otizmle örtüşen koşullarla da ilişkili olabilir." diyor.