Okullar, toplum içerisindeki bireylere eşit dikey sosyal hareketlilik imkanları sunma yerine var olan sosyal tabakalar arasındaki eşitsizliği devam ettirmektedirler.
Yani alt tabaka çocukları devam ettikleri okullardan aldıkları eğitimle, yine alt tabakaya ait toplumsal ve ekonomik rol ve davranışları öğrenmekteler ve bunun sonucunda alt tabaka çocukları ait oldukları alt tabaka içerisinde yatay sosyal hareketlilik imkanı bulsalar da orta ve üst tabakalara çıkma imkanını elde edememektedirler.
Boerdieu’ya göre, toplumlarda oluşan sosyal tabakalaşma modeli, bireylerin ekonomik ve kültürel sermaye sahipliğine göre oluşmaktadır. Bireyler, ekonomik ve kültürel sermayeye hangi oranda sahipse ona uygun bir sosyal tabaka içerisinde yerlerini alırlar. Bireylerin alt tabakalardan üst tabakalara çıkma şansları eşit değildir.
Okullar ise, bu sosyal tabakalar arasındaki eşitsizliği yok etmez, aksine devam ettirir. Alt sınıflardan üst sınıflara doğru toplumsal hareketliliğin sağlanmasında eğitim önemli bir araç olarak gösterilse de gerçek zannedildiği gibi değildir. “Aslında eşitlikçi bir toplumsal düzen yaratması beklenen eğitim sistemi, bireyleri bulundukları sosyal konuma göre tabakalaştıran bir düzen yaratmaktadır.
Profesyonel kent soylu meslekleri elde edebilmek ya da nitelikli bir işçi olabilmek için, eğitim önemli bir kazanım olarak görülmektedir. Ancak yine bu profesyonel mesleklere sahip olan orta ve üst tabaka çocukları eğitim imkanlarından yararlanarak kendi bulundukları sosyal tabakada kalma veya daha üst tabakalara hareket etme imkanını elde etmektedirler.
Eğitim ancak,” avantajlı sınıflar olan orta ve üst tabakaya mensup ailelerin sahip oldukları eğitimsel imkanlar sayesinde, çocuklarının orta ve üst sınıfta kalma şanslarını korumalarına yardım etmektedir..”
Savage’ye göre, bireylerin yukarı doğru dikey hareketliliği sağlayabilecek yeteneklerini geliştirmeleri gerekir. Yetenek geliştirme ve eğitim fırsatlarından yararlanma durumları, sınıf gücü ile tutarlıdır. Yani orta tabaka çocukları yeteneklerini geliştirme konusunda alt tabaka çocuklarına göre daha avantajlıdırlar.
Türkiye’de okulların devlet okulu, özel okul ve meslek okulu olarak ayrılması, aynı zamanda bu okulların kendi aralarında sosyal tabaka oluşturması demektir. “Türkiye’de okula devam eden öğrencilerin profilleri açısından özel okul öğrencileri en üst tabakayı temsil ederlerken, devlet ortaokulu ve liseleri orta ve alt orta tabakayı, meslek okulları ise en alt tabakayı temsil etmektedirler.
Özel okul öğrencilerinin devlet okullarından ve meslek okullarından devlet ortaokulu ve liselerinin ise, meslek okullarından daha başarılı oldukları görülmektedir.” Bu durumda alt tabaka çocuklarının devam ettikleri meslek okullarında akademik başarı düşük olduğu için, alt tabaka çocuklarının orta ve üst tabakalara dikey hareketlilik şansı azalmaktadır. Diğer taraftan anne ve babaların eğitim ve gelir düzeyleri yükseldikçe okul başarısı da artmaktadır. Alt tabaka insanlarının gelir ve eğitim düzeyleri düşük olduğundan, çocuklarının okullarda başarılı olma şansları yok denecek kadar azdır.
“İşçi sınıfı anne ve babalarının ancak en çalışkan, en zeki ve en yetenekli çocuklarının eğitim fırsatlarından yararlanıp, dikey hareketlilik yaparak, orta tabakanın sahip olduğu iş ve mesleklere sahip olabildikleri görülmektedir.
Alt tabaka çocuklarının diğer çocukları ise, eğitim fırsatlarından istenilen ölçüde yararlanamamakta ve orta tabakaya doğru dikey hareketlilik yapamamaktadırlar. Türkiye’de çiftçi çocuklarının %18,3’ü doktor, hakim, savcı, mühendis, öğretmen gibi profesyonel orta tabaka mesleklerine ve işlerine doğru dikey hareketlilik yaparlarken, işçi çocuklarının %12,9’u, esnaf ve zanaatkar çocuklarının %13,8’i, memur çocuklarının %25’i profesyonel konumlara dikey hareketlilik yapmaktadırlar.
Orta ve üst tabaka aileleri, çocuklarının daha iyi eğitimsel kazanımlar kazanabilmeleri için, nitelikli okullara çocuklarını göndererek ve belirli eğitimsel araçlar sağlayarak çocuklarına avantaj sağlayıp mevcut sosyal konumlarını muhafaza etmeye çalışmışlardır.
Marshall’a göre, ”eğitimin sınıf gücünü azaltmada, dolayısıyla alt tabaka çocuklarının orta ve üst konumlara doğru dikey hareketlilikte bulunmasında etkisi yetersiz ve zayıftır.”
KAYNAKÇA:
1) John.H.GOLDTHORPE, Albert Hasley, Antony, F.Heath, John,M.Ridge, Leonard Bloom,F. Lancester Cones.(1982) Social Mobility and Class Structure In Modern Britain. Oxford University Press,U.S.A-1982
2) Mike SAVAGE (1996)Socail Mobility And The Survey Method: A Critical Analysis, Oxford Calenderon Press-1996.
3) GORDON Marshall,David Rose,Howard Newby, (1988) Social Class ın Modern Britain, London-1988
4) GORDON Marshall,(1997) Respositioning Class:Social Inequality In Industrial Societies, London Sage Puplications-1997