Yerel seçim sonuçları temelinde, dünden bugüne Sarayönü (2)
1963 YILI YEREL SEÇİM SONUÇLARI
Seçimler, özellikle de yerel seçimler, iktidarı şekillendirici gücü nedeniyle demokratik sistemler açısından hayati öneme sahiptir. Bu tespitlerden yola çıkılarak çalışmada, Sarayönü nde siyasi yapı oluşumu, işleyişi, farklılaşma ve değişimini anlayıp açıklayabilmek için çalışmada da, yerel seçimler incelendi. Zaman boyutunda başlangıç noktası olarak 1963 yılı seçildi. 1963 yerel seçimleri, 27 Mayıs 1960 İhtilali ve sonrasında hazırlanıp, 1961 yılında yürürlüğe konan yeni anayasanın, Türkiye nin yerel idari ve siyasi yapısının şekillendirici etkisini ölçmek açısından büyük bir önem arz eder. Çünkü bu seçimler 1961 Anayasası nın yürürlüğe girmesinden sonra gerçekleştirilen ilk yerel seçimlerdir. 1961 Anayasası ile başlayan yeni dönemin ilk yerel seçimleri hüviyetine sahip olan 1963 yerel seçimleri, 17 Kasım 1963 te gerçekleştirildi. Bu seçimlerde ülkede yerel iktidar mücadelesi AP, CHP, CKMP, MP, TİP ve YTP arasında geçti. Sarayönü nde ise iktidar mücadelesi AP ile CHP arasında olmuştur. Hem belediye başkanlığı ve hem de belediye meclisi seçimlerinde seçimin galibi Adalet Partisi dir. Bununla birlikte CHP nin Sarayönü nde elde ettiği seçmen desteği Türkiye genelinin bir hayli üzerindedir. Oyların siyasi yelpazeye dağılımı incelendiğinde son derece önemli bulgularla karşılaşılır. Türkiye genelinde seçimlerin galibi sağ partiler olmuştur. Sarayönü ilçesi özelinde ortaya çıkan tablo da Türkiye genelindeki duruma son derece yakındır. Daha net bir ifadeyle Sarayönü nde de 1963 yerel seçimlerinin galibi sağ siyaset geleneğidir. Bu seçimlerde sağ siyasi partilerin Sarayönü nde elde ettiği toplam seçmen desteği yüzde 57 civarındadır. Bu seçimlerin belki de en önemli sonucu, halkın, darbeci zihniyetin kendisine biçtiği gömleği yırtıp atmış olması ve bin bir hile ve entrika ile idam edilen efsanevi başbakan Adnan Menderes in siyasi mirasına sahip çıkmış olmasıdır.
1968 YILI YEREL SEÇİM SONUÇLARI
1968 yerel seçimleri 2 Haziran 1968 de gerçekleştirilmiştir. Bu yerel seçimlere seçmen ilgisi, hem Türkiye genelinde ve hem de Sarayönü özelinde, bir önceki seçimlere kıyasla daha düşük olmuştur. Seçim sürecinde parti içi demokrasi tartışmalarının had safhaya ulaştığı bu seçimlere Adalet Partisi (AP), Birlik Partisi (BP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP), Güven Partisi (GP), Millet Partisi (MP), Türkiye İşçi Partisi (TİP), Yeni Türkiye Partisi (YTP) ve Bağımsız adaylar katıldı Bu seçimlerin en dikkat çekici sonuçlarından biri, bağımsız adayların elde ettiği başarıdır. Bu seçimlerde bağımsız adayların başarısını yalnızca Türkiye genelinde değil, Sarayönü özelinde de gözlemlemek mümkündür. Sarayönü nün genel siyasi yapısı içinde sağ siyaset geleneği hızlı bir şekilde yükselişe geçmiş olsa da, bu yükselişin önünü belediye başkanlığı seçimlerinde bağımsız aday kesmiştir. Bu seçimlerde, Sarayönü belediye başkanlığını Hüseyin Turan kazanmıştır. Belediye meclisi seçimlerinin Sarayönü ndeki galibi, oyların üçte ikisinden fazlasını almayı başaran AP dir. Siyasi yapı, oyların siyasi yelpazeye dağılımı esasında incelendiğinde de ülke genelinde, bir önceki seçimlerde olduğu gibi üstünlüğün sağ kanatta olduğu hakikati ile karşılaşılır. Sarayönü özelinde de 1968 yerel seçimlerinde üstünlük AP nindir. Bununla birlikte AP nin Sarayönü ndeki başarısı, Türkiye genelindeki kadar görkemli olmamıştır. Özellikle başkanlığı seçimlerinde bağımsız aday dengeleri alt üst etmiştir. Bununla birlikte siyasi yapıda üstünlük yine de yelpazenin sağınındır. Sol siyaset anlayışı ise bu seçimlerde, Sarayönü nün siyasi yapısı içinde çok büyük bir kan kaybı yaşamıştır.
1973 YILI YEREL SEÇİM SONUÇLARI
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde gerçekleşen askeri müdahalelerin ikincisi 12 Mart 1971 de yaşanmıştır. Ordu, doğrudan darbe yapmış olmasa da, etkin bir şekilde siyasi hayata müdahalede bulunmuştur. 12 Mart askeri muhtırasından sonra yapılan ilk seçimler olma özelliğine sahip olan 1973 yerel seçimleri, 9 Aralık 1973 te yapılmıştır. Türkiye genelinde olduğu gibi Sarayönü nde de seçimlere vatandaşların ilgisi son derece düşük olmuştur. Yalnızca Türkiye genelinde değil, Sarayönü nde de seçimlere katılım oranı, yerel seçimler bazında tarihi dip seviyelerinde gerçekleşmiştir. 1973 yerel seçimleri, hem Sarayönü özeli ve hem de Türkiye geneli açısından son derece önemli sonuçlar ortaya çıkarmıştır. Özellikle de Sarayönü nde son derece dikkat çekici bulgularla karşılaşılır. Sarayönü nde, belediye başkanlığı seçimlerinde de üstünlük bağımsız adaydadır. Belediye meclisi seçimlerinin lideri ise yüzde 40 civarında oy oranına ulaşan TBP dir. Oyların partilere dağılımı temelinde Sarayönü nde ortaya çıkan durum, Türkiye genelinden çok farklıdır. Bu seçimlerde, Türkiye genelinde CHP nin seçmen desteğinde önemli bir yükselişin gözlemlenmiştir. Bu seçimlerin, genel oy dağılımı bakımından galibi Türkiye geneli galibi de CHP dir. CHP 1973 yerel seçimlerinde yerel siyasi yapıdaki gücünü, yaklaşık 10 puan civarında arttırmayı başarmıştır. Bu yükselişte, toplumsal faktörlerin yanı sıra dünyada ağırlığını hissettiren sol siyasi hareketlerin etkili olduğu söylenebilir. Sağ kanat bu seçimlerde halen güçlü gibi görünse de Sarayönü nde, geçmişe oranla çok büyük bir güç kaybı yaşamıştır. Bu durumda da başrolü bağımsız adaylar oynamıştır. Sol partilerin de Sarayönü nde, Türkiye genelinin aksine önemli bir güç kaybı yaşadığı görülür.
1977 YILI YEREL SEÇİM SONUÇLARI
1977 yerel seçimleri, 11 Aralık 1977 tarihinde yapılmıştır. Seçimlerde on bir siyasi parti yerel iktidarı elde etme mücadelesi vermiştir. Ülkeyi 12 Eylül Askeri Müdahalesi ne götüren kaos ve karmaşa ortamında gerçekleşmiş olan bu seçimlere de seçmen seçimlere ilgisi son derece düşük olmuştur. Seçimlere katılım hem Türkiye genelinde ve hem de Sarayönü nde, tarihi dip seviyelerine yakın oranlarda gerçekleşmiştir. Oyların partilere dağılımı bakımından siyasi yapının şekillenişi incelendiğinde, 1977 yerel seçimlerinin, hem Türk toplumu geneli açısından ve hem de Sarayönü ilçesi açısından taşıdığı anlam ve önem daha net bir şekilde gözler önüne serilir. Bu seçimlerin en dikkat çekici sonucu, Ecevit in liderliğindeki CHP nin, siyasi hayattaki yükselişinin tarihi seviyelere ulaşmış olmasıdır. Seçim sonucu dikkatli bir şekilde incelendiğinde, yalnızca Sarayönü nde değil, Türkiye genelindeki CHP nin bariz üstünlüğü olanca çıplaklığı ile gözler önüne serilir. Hem Türkiye genelinde ve hem de Sarayönü nde, partiler bazında CHP nin üstünlüğüne rağmen, genel siyasi yapıda, sağ siyaset anlayışının bariz bir üstünlüğü göze çarpar. Sağ kanat partilerin 1977 yerel seçimlerinde Sarayönü nde ulaştığı seçmen desteği, yüzde 55 i aşmıştır. Sol siyaset anlayışının bu seçimlerdeki başarısı, Sarayönü açısından bir ilk ve son olma hüviyeti taşır.