İstanbul’da 31 Ekim'de CHP'li Esenyurt Belediyesi ile başlayan kayyum atamalarına 4 Kasım’da DEM Parti yönetimindeki Mardin, Batman ve Halfeti belediyeleri eklenmişti. Bugün de DEM Partili Tunceli ve CHP'li Ovacık belediyelerine kayyum atandı.
Arka arkaya gelen kayyum atamaları Türkiye’nin kayyum haritasını gündeme getirdi.
Türkiye’de kayyum uygulamaları 15 Temmuz darbe girişiminin ardından çıkarılan 674 sayılı KHK ile başladı. Sekiz yıllık süreçte toplam 159 belediyeye kayyum atandı. Kayyumlardan 154’ü DEM/HDP/DBP’ye atanırken 2 AKP’li 1 MHP’li ve 2 CHP’li belediyeye de kayyum atandı. Bazı belediyelere iki veya üç kez kayyum ataması yapıldı.
Son olarak 22 Kasım’da Tunceli Belediyesi ve Tunceli’nin Ovacık Belediyesi’ne kayyum atandı. DEM Partili Tunceli Belediye Başkanı Cevdet Konak görevden alındı, yerine Tunceli Valisi Bülent Tekbıyıkoğlu Belediye Başkanvekili olarak atandı.
Görevden alınan CHP’li Ovacık Belediye Başkanı Mustafa Sarıgül’ün yerine ise Ovacık Kaymakamı Hüseyin Şamil Sözen yerine atandı.
EN FAZLA DEM PARTİLİ BELEDİYELERE KAYYUM ATANDI
DEM Parti 31 Mart 2024 seçimlerinde toplam 78 belediye kazandı. Bunların dağılımı şöyle:
3 büyükşehir belediyesi
7 il belediyesi
58 ilçe belediyesi
10 belde belediyesi
Seçimlerin ardından geçen yedi ay içinde bir büyükşehir, üç il belediyesi ve bir ilçe belediyesine kayyum atandı. Üç belediye başkanı ise DEM Parti’den istifa etti.
Türkiye’nin kayyum haritası: 2019-2024 arası dönemde HDP
HDP’nin 31 Mart 2019’da 65 belediye kazandı. Bu belediyelerin dağılımı şu şekilde:
3 büyükşehir belediyesi
5 il belediyesi
45 ilçe belediyesi
12 belde belediyesi
Bu belediyelerin 52’sine kayyum atandı. Seçimi kazanan yedi belediye başkanına KHK’lı oldukları gerekçesi ile mazbata verilmedi. Kayyum atanan belediyelerin yüzde 90’ı seçimden sonraki ilk bir yıl içinde gerçekleşti.
Türkiye’nin kayyum haritası: 2016-2019 arası DBP
30 Mart 2014 tarihinde Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) çatısıyla seçime giren Kürt siyasi hareketi 102 belediye elde etti. Seçilen eş başkanlar daha sonra Demokratik Bölgeler Partisi’ne (DBP) geçti. Bu belediyelerin dağılımı şu şekilde:
3 büyükşehir belediyesi
6 il belediyesi
52 ilçe belediyesi
41 belde belediyesi
15 Temmuz 2016’dan sonra DBP’li 102 belediye eş başkanından 94’ü görevden alındı. 3 Belediye başkanı DBP’den istifa etti ya da ettirildi. Beş yıllık yerel yönetim dönemini DBP elinde kalan 5 belediye ile tamamlayabildi.
GÖREVDEN ALINAN BAŞKANLARIN YÜZDE 70’İ TUTUKLANDI
Görevden alınan belediye başkanlarının yüzde 70’i tutuklandı. Kayyum atanan belediyelerde 9 bin 237 çalışan işten çıkarıldı.
Türkiye’de 2016’dan bu yana uygulanan kayyum sistemi, yerel demokrasi ve özerklik tartışmalarının merkezine oturdu. Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi, Venedik Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu raporlarında bu uygulamayı “seçmen iradesinin ihlali” olarak değerlendirdi.
Seçilmiş belediye başkanlarının yerine merkezi yönetimin atadığı kişilerin görevlendirilmesi, yerel hizmetlerin aksamasına, mali kayıpların artmasına ve toplumsal kutuplaşmanın derinleşmesine yol açıyor.
Kayyum atamaları, uluslararası alanda Türkiye’nin demokratik standartlarını da tartışmaya açıyor.
Yerel Yönetimler Araştırma Merkezi verilerine göre, kayyum atanan belediyelerde borçlanma oranları yüzde 80 arttı, sosyal yardımlar yüzde 60 azaldı ve çok dilli belediyecilik hizmetleri tamamen durdu.
FETÖ’DEN TUTUKLANAN ILGIN BELEDİYE BAŞKANININ YERİNE KAYYUM
Konya’da ise FETÖ/PDY ile bağlantısı olduğu gerekçesiyle AK Parti'den ihraç edilen 4 belediye başkanından biri olan Ilgın Belediye Başkanı Halil İbrahim Oral, FETÖ/PDY soruşturması kapsamında 27 Ağustos tarihinde gözaltına alındı, ardından da tutuklandı. Oral'ın tutuklanmasının ardından İçişleri Bakanlığı tarafından Kanun Hükmünde Kararname gereği 2014 yılında yapılan yerel seçimlerde AK Parti'den belediye meclis üyesi seçilen müteahhit AK Partili Belediye Meclis üyesi Mehmet Karahan, Ilgın Belediye Başkanlığına kayyum olarak atandı.
Spectrum House’un araştırmasında ortaya çıkan “her dört kişiden üçünün kayyum uygulamasını doğru bulmaması” bulgusu, uygulamaya dair tepkileri özetliyor.