Zorunlu staj dönemi için işletmelerde istihdam edilen stajyerlere net asgari ücretin yüzde 30’u tutarında ücret ödeniyor. Bu tutar 2020 yılı için 631.19 TL.
Eğitim öğretim süreci boyunca öğrenilen teorik bilgilerin pratiğe aktarılması için kullanılan en etkin yöntemlerden biri de staj uygulaması. Staj, aslında bir anlamda deneysel öğrenme yolu. Öğrenciler staj yaparken okullarda aldıkları teorik eğitimin işyerlerinde nasıl kullanıldığını ve genel olarak çalışma ortamını tanıma olanağını elde ediyorlar.
Diğer taraftan, işverenler de söz konusu dönemde stajyerlerin yeteneklerini, bilgi ve becerilerini keşfetme şansını yakalayarak gelecekte bu kişilerin kendileri için uygun personel olup olmadığını değerlendirme fırsatına sahip oluyorlar. Bu bakımdan, staj dönemi her iki tarafın da kazan kazan ilişkisi içinde olduğu bir sürece dönüşebiliyor.
Yükseköğretim sistemi içinde bazı bölümlerde (eğitim, hukuk ve mühendislik bilimleri vb.) zorunlu stajlar söz konusuyken; bugün pek çok öğrenci ileride yapacağı iş başvurularında bir adım öne geçebilmek için kendi isteğiyle, yani okulu tarafından zorunlu tutulmasa da staj yapmak istiyor.
HANGİ FİRMALARDA OLMALI?
3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na göre, 10 ve daha fazla personel çalıştıran firmaların, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırma zorunluluğu bulunuyor.
Bu düzenlemeye göre, mesleki eğitim kapsamında olan ve 10 ve daha fazla sayıda çalışanı bulunan işletmelerde mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi, mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumu öğrencilerine staj ve tamamlayıcı eğitim ya da mesleki ve teknik eğitim veren yükseköğretim kurumu öğrencilerine staj yaptırılması gerekiyor.
Firmalar stajyerlerini mesleki ve teknik eğitim veren liselerden ve/ veya ilgili bölümlerde öğrenim gören üniversite öğrencileri arasından seçebiliyor. Üniversite öğrencileri tarafından yapılan stajları, zorunlu stajlar, öğrencilerin bizzat kendilerinin başvuruda bulundukları ve üniversiteleri tarafından uygun bulunan zorunlu olmayan stajlar ile üniversiteden bağımsız olarak isteğe bağlı yapılan stajlar olarak ayırmak mümkün.
SAYISI NASIL HESAPLANIR?
3308 sayılı Kanunda yer alan düzenleme gereğince, 10 ve daha fazla sayıda çalışanı bulunan işletmelerde çalışan sayısının en az yüzde 5’i kadar öğrenci beceri eğitimi, tamamlayıcı eğitim veya staj görmek zorunda. Öğrenci sayısının tespitinde kesirler tam sayıya tamamlanıyor.
ÜCRET ZORUNLU MU?
Zorunlu staj dönemi için işletmelerde istihdam edilen stajyerlere asgari geçim indirimi hariç net asgari ücretin yüzde 30’u tutarında ücret ödenmesi gerekiyor.
Bu uygulamayla, pek çok sektörde yaygın bir uygulama haline gelen stajyerin uzun dönemlerle ücret verilmeden çalıştırılması ve bunun bir maliyet avantajı olarak görülmesi de engellenmiş oldu.
2020 yılı stajyer maaşı en az 631,19 TL. Dolayısıyla, tüm işletmeler, staj yapan öğrencilere asgari 631,19 TL ödemek zorunda. Stajyerlerin ücretlerinden herhangi bir vergi vb. kesinti yapılmadığından asgari geçim indirimi stajyerlere ödenmesi gereken ücret hesaplamasında dikkate alınmıyor. Bu anlamda, vergisi olmayan bir ücret ödemesi için asgari geçim indirimi doğmuyor.
STAJYERİN SGK PRİMİNİ KİM ÖDEYECEK?
3308 Sayılı Kanuna göre, meslek lisesi öğrencileri ile zorunlu staj kapsamında olan (veya staj yapması üniversite tarafından uygun görülen) yükseköğretim kurumlarına kayıtlı öğrenciler için staj süresine ait sigorta primleri okulları tarafından ödeniyor. Yani, işveren için prim ödeme yükümlülüğü söz konusu değil. Diğer taraftan, üniversite eğitimleri sırasında staj gören öğrencilerden kayıtlı oldukları eğitim kurumunda zorunlu staj şartı bulunanların yanı sıra, okul tarafından staj yapması uygun görülen öğrenciler de staja başladıkları tarih itibarıyla sigortalı sayılıyorlar ve sigorta primleri yine okulları tarafından yatırılıyor.
DEVLET KATKISI VAR
Staj yapan öğrencilerin ücretleri için devlet katkısı yapılıyor. Destek kapsamında, mesleki eğitim gören veya stajyer öğrencilere ödenebilecek en az ücretin 20’den az çalışanı olan işletmeler için üçte ikisi, 20 ve üzerinde çalışanı olan işletmeler için üçte biri 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında devlet katkısı olarak ödeniyor. Buna göre, 2020 yılı için çalışan sayısı 20’den az olan işyerleri için söz konusu tutarın 2/3’ü, yani 420,79 TL; 20’den fazla çalışanı olan işyerleri içinse stajyere ödenmesi gereken tutarın 1/3’ü, yani 210,40 TL destek veriliyor.
İŞ KAZALARINDA İŞ VEREN SORUMLU
Staj gören öğrenciler adına sigorta primlerinin okul tarafından ödenmesi olası bir iş kazasında işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmıyor. Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde ortaya çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından yine işveren sorumlu. Ayrıca, firmalarda beceri eğitimi gören öğrencilerin de işyerlerinin şartlarına ve çalışma düzenine uymaları gerekiyor.
ZORUNLU OLMAYAN STAJYER İŞÇİ GİBİ
Staj zorunluluğu olmayan, işveren tarafından bulunarak stajyer olarak çalıştırılan veya öğrenim gördüğü okulun haberi olmadan staj başvuru yapan öğrenciler, Sosyal Güvenlik Kurumu açısından stajyer olarak kabul edilmedikleri için söz konusu öğrencilerin ücret, ücrete ilişkin vergi tutarı ve sigorta primlerinin, işyerindeki diğer çalışanlar için olduğu gibi, işveren tarafından ödenmesi gerekiyor.
ZORUNLULUĞUNU YERİNE GETİRMEYENE CEZA
3308 sayılı Kanuna göre, stajyer çalıştırma zorunluluğunu yerine getirmeyen işletmelere tam olarak idari para cezası olarak adlandırılması mümkün olmasa da mesleki eğitim yaptırmadığı her bir öğrenci için mesleki eğitime katkı payı ödeme şeklinde bir yaptırım getirilmiş durumda.
Bu bakımdan, söz konusu ceza ile karşı karşıya kalmak istemeyen işletmelerin stajyer çalıştırma yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekiyor.