Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 500 TL'lik banknotların tedavüle çıkacağı iddialarını yalanlansa da ünlü ekonomist Şenol Babuşçu, yeni banknotları bir kere daha gündeme getirdi.
Başkent Üniversitesi Uluslararası Finans ve Bankacılık Bölüm Başkanı Prof. Dr. Şenol Babuşçu, katıldığı bir canlı yayında 500 ve 1000 TL'lik banknotların neden çıkması gerektiğini detaylarıyla anlattı. Yeni banknotların çıkış tarihlerini de açıklayan Babuşçu, finans dünyasına büyük değişiklik getirecek gelişmeyi de aktardı.
Programda Prof. Dr. Babuşçu’ya "Geçen yıl 500 liralık banknot çıkacak demiştiniz. Hatta o dönemde Merkez Bankası başkanı itiraz etmişti. Bugün Gaye hanımın imzasıyla 200 liralık banknot basıldı. Siz hala iddianızın arkasında mısınız? Yakında 500'lük banknotları görecek miyiz? 500'lük banknotların basımı gerçekleşir mi?" sorusu yöneltildi.
Prof. Dr. Babuşçu, daha önceki iddiasını hatırlatarak, "Banknot hazırlıkları o dönem yapılmıştı ancak seçimler nedeniyle çıkışı ertelendi. Seçim sonrasına planlanmıştı. Elbette genel seçimin ardından bir de yerel seçim girdi araya. Yerel seçimin hemen ardından ben hala aynı iddiadayım. Yani önümüzdeki Nisan, Mayıs, Haziran aylarında... Yerel seçimden sonraki 3 ay içinde 500'lük ve 1000'lik banknotların çıkacağını düşünüyorum" dedi.
“TÜRK LİRASININ ALIM GÜCÜ AZALDI”
Babuşçu, "Şu an uluslararası standartlara göre piyasada 6 farklı banknot bulunması gerekiyor. Bizde de zaten 6 adet banknot mevcut: 5, 10, 20, 50, 100 ve 200 TL. 200 TL'lik banknot 1 Ocak 2009'da piyasaya sürüldü, yani tam 14 yıl önce.
Bu banknotun çıktığı dönemde 200 TL ile 130 dolar alınabiliyordu, ancak günümüzde bu miktar sadece 7 dolara denk geliyor. Diğer maddelerle karşılaştırdığımızda, o dönemde 200 TL ile alınan akaryakıt miktarı şu an neredeyse beşte biri kadar. Yani, 200 liralık banknotun alım gücü zaman içinde ciddi şekilde azaldı.
Uluslararası standartlarda, 6 farklı banknot bulunması gerektiğini ifade ettim. Bu standartlara göre, toplam emisyon hacminde en yüksek paya sahip banknot, yani bizdeki 200 TL'nin payı yüzde 50'yi geçtiğinde, yeni bir banknotun gündeme getirilmesi gerekir.
“YENİ BİR BÜYÜK BANKNOTUN DEVREYE GİRMESİ GEREKİYOR”
Şu an itibariyle, 200 liralık banknotların toplam banknotlar içerisindeki payı yüzde 60'a yaklaşmış durumda, bu da uluslararası teamüllerin önerdiği sınırların üzerinde bir oran olarak karşımıza çıkıyor.
Bu sebeplerle, uluslararası standartlara göre yeni bir banknotun çıkarılması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bir diğer uluslararası kural da, en büyük iki banknotun toplam banknotlar içerisindeki payının yüzde 90'ı aştığı durumda, yeni bir büyük banknotun devreye alınması gerektiğidir.
Yani, şu an itibariyle 200 liralık ve 100 liralık banknotların toplam banknotlar içindeki payı yüzde 94 civarında bulunmaktadır. Bu durum, uluslararası standartların belirttiği sınırların ötesinde olduğunu gösterir ve yeni bir büyük banknotun gündeme gelmesini kaçınılmaz kılar.
"ATM’LER HIZLA BOŞALIYOR"
Bu banknotların küçük kalmasının bir dizi zorluğu bulunuyor. Özellikle bankacılık sektörü için iki önemli zorluk ortaya çıkıyor. Günümüzde bankalar, ATM'lere 200 lira ve 100 lira dışında başka banknot koymuyor. Yani, 50, 20, 10 ve 5 liralık banknotlar gibi küçük değerlere sahip banknotlar artık ATM'lerde bulunmuyor.
Önceki dönemde günlük olarak doldurulan ATM'ler, şu anda 2-3 saatte bir doldurulmaya başlandı. Bu durumun ana sebeplerinden biri, para stoğunun ciddi bir şekilde azalmasıdır. Küçük meblağların olması nedeniyle, 200 lira veya 100 lira koyulsa bile, vatandaş para çektikçe ATM hızla boşalıyor.
Bu sebeple genellikle ATM'leri normal koşullarda günde bir kez doldurmak yeterli olurken, şu anda bu süre ortalama olarak 4-5 saate kadar düşmüştür. Bu durum, bankaların para arzını sık sık yenileme ihtiyacını artırmıştır.
"BANKA ŞUBELERİ OTOGARI ANDIRIYOR, MÜŞRETİLER BAVULLA GELİYOR"
Şube müdürleriyle yapılan görüşmelerde ortaya çıkan bir durum şudur: Şubeler, artık otogarları andırıyor, çünkü müşteriler ellerinde 4-5 bavulla gelip paralarını bu bavullara sığdırıyorlar.
Eskiden müşteriler, parayı bir poşet içinde getirebilirlerdi. Ancak şu anda, büyük miktarlardaki parayı taşıyan müşteriler bavullar ve çuvallarla şubelere geliyorlar.
Dün yaptığım bir hesaplamaya göre, 2 milyon 900 bin liralık bir ödeme yapılacaksa, bir ev satın almak için bu ödemede 16 kilogramlık Türk Lirası 200'lük banknotları kullanmanız gerekiyor. Aynı miktarı dolar cinsinden ödemek isterseniz, bu sefer 2.9 milyon TL'yi 1 kilogramlık banknotlarla taşımanız gerekecek.
Bu durum, taşıma zorluğunun çok ciddi boyutta olduğunu gösteriyor, zira 16 kat daha fazla zorlukla karşılaşılıyor. Bu gibi nedenlerle, uluslararası standartlara uygun olarak, banknotların bir an önce çıkması gerektiğini düşünüyorum, özellikle de seçim sonrasında" ifadelerini kullandı.
Bu durum, taşıma zorluğunun çok ciddi boyutta olduğunu gösteriyor, zira 16 kat daha fazla zorlukla karşılaşılıyor. Bu gibi nedenlerle, uluslararası standartlara uygun olarak, banknotların bir an önce çıkması gerektiğini düşünüyorum, özellikle de seçim sonrasında" ifadelerini kullandı.