Geçmişten günümüze "Sarayönü" (3)

Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Sarayönü ve Çevresi (3)

Laodikeia Katakekaumene için bilinen bir malikane, Ladik mezarlığında bulunan ve Severus Alexander in annesi Iulia Mamaea için adanmış bir ithaf yazıtında praedia Quadratiana olarak belgelenir. O dönemde bir imparator azatlısı olan Glycerinus adlı vatandaşın kahyalığını yaptığı bu arazilerin ismi, M.S. 105 yılı consulü olan C. Antius A. Iulius Quadratus adından geliyor olabilir. Bu consul aracılığıyla Roma vatandaşlık hakkını elde eden ve onun soyadını taşıyan Aulus Iulius Quadratus adlı bir vatandaş tarafından Ladik te M.S. 163 yılından kısa bir süre önce imparator Lucius Verus a sunulmuş bir heykel kaidesi ele geçmiştir.

Bu yeni bilgi, praedia Qaudratiana (Quadratus arazileri) diye belgelenen bu arazinin sahibinin C. Antius A. Iulius Quadratus olması gerektiği yönünde güçlü bir kanıt sunmaktadır. Laodikeia Katakekaumene deki bu praedia Qaudratiana, bir imparator azatlısı tarafından yönetildiğine göre söz konusu araziler, ilk sahibi Quadratus tarafından vasiyet yoluyla imparatorluğa miras bırakılmış olabilir. Bir başka imparatorluk arazisi, Ladik in yaklaşık 5 km kuzeyinde yer alan Bozuk Kuyu mevkiinde ele geçen Latince yazıtlı bir stel vasıtasıyla bilinmektedir. Bu yazıt, Roma senatosunun consul listelerine göre Marullus ve Aelianus un birlikte consullük yaptığı M.S. 184 yılına tarihlenir. Dolayısı ile yazıt,Commodus un imparatorluk dönemine aittir. Yazıtın baş tarafında silinmiş bir bölüm vardır. Commodus un adı baştaki iki satırda geçmekle birlikte Damnatio Memoriae ye uğradığı yani anısı lanetlendiği için daha sonraki zamanlarda silinmiştir.

Bu consullere steli ithaf eden Stephanus adlı şahıs, bir imparator azatlısı olup aynı zamanda çiftlik yöneticisi (libertus procurator) idi. Bu çiftlik, büyük olasılıkla yazıtlı stelin bulunduğu Bozuk Kuyu mevkiinde olmalı idi. Ladik mezarlığında, libertus augusti (imparator azatlıları), oikonomoslar ve epitroposlar tarafından idare edilen bu arazilerde çalıştırılan kölelere ait yazıtlar da ele geçmiştir.

Bunlardan birisi, imparatorun kölesi durumunda olan Marcus adındaki bir şahsın kendisi ve karısı için yaptırmış olduğu mezar taşıdır. Ladik mezarlığında yatan imparator köleleri için belge niteliğinde olan bir başka yazıt ise, Ladik te bir evden kopyalanmıştır. Kendisi ve karısı için bu steli yaptıran Tiberius Iulius Potamon, taşıdığı Tiberius ismi dolayısıyla bir azatlı olması gerekir. Karısının ise yazıtta imparatorların kölesi diye tanıtılmış olması, onun iki imparatorun birlikte yönetimde olduğu bir tarihte yaşadığını gösterir.

Roma İmparatorluğu nda böyle bir yönetim de ilk olarak M.S. 161 yılında görülür. Bu da sözü edilen yazıtın M.S. 161 yılından daha erken olamayacağını göstermektedir. Bu nedenle Paula nın kocası Tiberius Iulius Potamon, büyük olasılıkla imparator Tiberius zamanında azat edilmiş bir ailenin oğlu idi. Sarayönü ne bağlı Çeşmelisebil de ele geçen bir yazıtla, Aurelius Eusebis adlı bir kahyanın Gdanmaa ve Kristenos diye adlandırılan arazileri yönettiği belgelenmektedir. Burada kahya Eusebis in iki ayrı araziyi yönettiğini görüyoruz. Muhtemelen bu araziler, ikişerli veya daha fazla gruplar halinde organize edilip, belli bir kişinin yönetimine verilmiş olmalı idi. Yazıtta adı geçen arazilerden (khorion) Gdanmaa ve Kristenos tan birisinin Çeşmelisebil in antik adı olma olasılığı yüksektir.

Sarayönü çevresinde malikanelerin varlığını ve onların yöneticiliğini yapmış kişilerin konumlarını belirleyen yazıtların dışında, Ladik kenti için önem arz eden ve bu malikanelerle de ilişkisi kurulabilecek imparator kölelerine ait birkaç mezar yazıtı ele geçmiştir. Söz konusu yazıtlardan birinde, Asklepiades adındaki bir imparator kölesi, kendisini köle anlamındaki Latince verna diye tanımlamaktadır. Mezar sahibi Asklepiades, bir Yunan ismi taşımaktadır. Ancak yazdırmış olduğu Yunanca bir yazıtta kendisini verna sözcüğüyle tanımlamış olması dikkat çekicidir. Bu durumda Asklepiades, bu bölgeye Romalılar tarafından yerleştirilmiş bir köle olabilir. Karısının adı Momia, yerel bir isim olup bölgeye özgüdür.

Sarayönü ne bağlı Kuyulusebil de ele geçen bir yazıtta da kendisini imparatorların kölesi olarak tanıtan Iulianus, bir köle olduğunu verna sözcüğü ile belirtmektedir. Latin kökenli bu şahıs, steli karısı için yaptırmıştır. Sarayönü batı mezarlığında ele geçmiştir. Yazıtta Galatia Eyaleti nin erasına göre 219 yılı tarih olarak verilmiş olup, bu da M.S. 194 yılına denk gelmektedir. Sarayönü batı mezarlığında bulunan bir stel, kendilerini imparatorların kölesi olarak tanıtan Talamos ve Khreste adında bir çift tarafından yaptırılmıştır. Burada Talamos ve Khreste olarak geçen her iki şahıs da Yunan ismi taşımaktadır. İmparator kelimesi çoğul olarak kullanıldığından bu yazıt, iki ya da daha fazla imparatorun aynı anda hüküm sürdüğü bir dönemden olmalıdır.