Geçmişten günümüze "Sarayönü"-83

SARAYÖNÜ İLÇESİNİN DEMOGRAFYASI

Bir sahada yaşayan nüfusun miktarı ve niteliği o alanın kaynaklarının değerlendirilmesi açısından çok önemlidir. Bu nedenle başta “nüfus sayımları” olmak üzere çeşitli yöntemlerle nüfus tespit işlemleri yapılmakta böylece nüfusa ilişkin veriler derlenmektedir. İktisat biliminde ekonomik büyümenin temel unsurları arasında nüfus mutlaka ifade edilir. Nüfusun miktarı, eğitim durumu, kültürel ve teknik seviyesi ve sosyo-ekonomik nitelikleri, ekonomik kalkınmanın göz ardı edilemeyecek unsurları arasında yer alır. Bu sebeple nüfusu incelemeden sosyal ve ekonomik sorunlara isabetli teşhis koymak ve çözüm yolları bulmak mümkün değildir. Bu açıdan ele alındığında nüfus, sosyo-ekonomik planlamada önemli bir yer işgal eder.

Toplumun genel özelliklerinin değerlendirilmesinde nüfusun demografik yapısı oldukça fikir vericidir. Nüfusun yıllar içindeki değişimi, kır-kent ayrımı, cinsiyet, yaş ve eğitim durumu gibi özellikleri çok yönlü ekonomik ve sosyal içeriğin aydınlanmasına katkıda bulunur.

Araştırmanın Amacı ve Yöntemi

Çalışmanın amacı Sarayönü İlçesinin nüfus miktarı ve nüfus artışı, nüfusun kentsel ve kırsal miktarları, cinsiyete ve yaş gruplarına göre dağılımları ve eğitim gibi nüfus özelliklerini ele almaktır. Böylece Sarayönü ilçesinin gelecekteki nüfus hareketliği bakımından durumu açıklanmış olacaktır. İlçenin demografik özelliklerinin belirlenmesi ile ileride yapılacak olan çalışma ve yatırım planlarına katkı sağlayabilmesi hedeflenmiştir. Araştırmada nicel analiz yöntemlerinden betimsel analiz kullanılmıştır. Betimsel yöntemler, araştırılacak problemin mevcut varolan durumunu ortaya koymaya yöneliktir. Bu yöntemlerin en temel özelliği, mevcut hâlihazır durumu kendi koşulları içerisinde ve olduğu gibi çalışmaktır. Araştırmanın verilerini toplamak amacıyla ikincil verilerden yararlanılmıştır. İkincil veriler önceden kurum ve kuruluşlarca derlenmiş verilerdir. Bu amaçla TÜİK’in nüfusla ilgili istatistiklerinden ve Harita Genel Komutanlığının topografya haritalarından yararlanılmıştır. Harita Genel Komutanlığı’nın 1/100.000 ölçekli topografya haritasının ilgili L-28, L-29 ve K-28, K-29 nolu paftalarından yararlanarak Mapinfo programının 9,5 versiyonu ile harita oluşturulmuştur.

Sarayönü İlçesinin Yeri, Sınırları ve Genel Özellikleri

Araştırma sahası, İç Anadolu Bölgesi’nde yer almaktadır. İlçe’nin yüzölçümü 1088 km2 dir. Sarayönü 380 15’ Kuzey enlemi ile 320 24’ Doğu boylamı üzerinde yer almakta olup ilçenin yükseltisi 1068 m.dir. Konya il merkezine 52 km uzaklıktadır. İlçeyi, kuzeyde Yunak ve Cihanbeyli; doğuda, Cihanbeyli ile Altınekin; güney ve güneydoğu’da, Selçuklu; batıda da Kadınhanı ilçeleri Çevrelemektedir.

Araştırma sahasının ana morfolojik ünitelerini dağlık, ovalık sahalar ve aşınım yüzeyleri (alçak ve yüksek platolar) oluşturmaktadır. İlçe, Cihanbeyli Platosu’nun güneyinde genel olarak hafif engebeli düzlükler üzerinde yer almakta ve yüzey şekilleri bakımından sade özellikler göstermektedir. Bu araziler, zaman içerisinde akarsular tarafından fazla parçalanmadıkları için platodan daha çok ova özelliği göstermektedir. Ayrıca ilçenin güneyinde, Sultan Dağları’nın uzantısı niteliğindeki yükseltiler dikkati çekmektedir. İlçede karasal iklim şartları görülmektedir. Sahasının iç kesimlerine doğru gidildikçe sert karasal iklim şartları hüküm sürer. Bitki örtüsü bakımından bozkırlar geniş yer kaplar.

Sarayönü, Kadınhanı’na bağlı bir bucak durumunda iken 1959 yılında ilçe merkezi haline gelmiştir. 2013 yılı sayımına göre Sarayönü ilçe merkezi nüfusu 8947, köy ve kasabalarla beraber toplam 27059 kişidir. Araştırma sahası içerisinde 1 şehir 5 belediye ve 13 köy yerleşmesi bulunmaktadır. Sarayönü İlçesinin ekonomik faaliyetlerinin başında bitkisel ve hayvansal üretim gelmektedir. Ekili dikili alanların büyük bir kısmı tahıl tarımına ayrılmıştır.

Nüfus Miktarı ve Artışı

1990-2013 yılları arasında, Sarayönü İlçesi’nin nüfusu 34 850 kişiden, 27 059 kişiye düşmüştür. 1990-2000 yılları arasında ilçe nüfusu 4,8 oranında artmıştır. 2000-2008 yılları arasında ilçe nüfusunda 7 806 kişi azalmıştır. Bu azalışta Sarayönü’nden dışarıya yapılan göçler ve 2007 yılında ADNKS’nin uygulanması ile belde belediyelerinin gerçek nüfuslarının ortaya çıkması etkili olmuştur.

Konya ilinin 2008 yılındaki nüfusu 1 423 546 iken 2013 yılında %1,1 oranında artışla 2 079 225’e çıkmıştır. Bu rakam Türkiye’nin yıllık %1,3’lük ortalamasından aşağıdadır. Sarayönü’nün nüfusu ise 2008 yılında 28 719’dan 2013 yılında 27 059’a gerileyerek % -1,2 oranında azalmıştır. Bu azalmada iki eğilim dikkati çeker. Bunlar göçe bağlı olarak meydana gelen düşüşler ve doğum oranında yaşanan azalmalardır.

Nüfusun Özellikleri

Kırsal Nüfus ve Kentsel Nüfus

İlçeye bağlı 18 adet yerleşmenin nüfusu 1990 yılında 158 (Değirmenli) ile 7228 (Ladik), 2000 yılında 101 ile 8 308 ve 2008 yılında 97 ile 8 504 kişi arasındadır (Tablo 2). 2013 yılında kırsal nüfusun yaklaşık % 2 gibi büyük bir azalma eğilimi göstererek, 18 112’ye düştüğü gözlenmektedir. Bu kırsal yerleşmelere yönelik yatırım eksikliğinin göstergesidir. Bununla birlikte Değirmenlinin nüfusu 97’den 84’e gerilemiş, Lâdik ulaşım merkezi avantajı ile nüfusu 100 civarında artarak 8504’e çıkmıştır. Bahçesaray ve Özkent’te nüfusun bir miktar artığını diğer yerleşmelerden yoğun göç olduğu dikkati çekmektedir. Özellikle Çeşmelisebil’de nüfus dört sene içinde 1 765’den (-%8,5) 1 258’e gerilediği dikkati çeker.

Çeşmelisebil’de göçün nedenleri ve ortaya çıkan sorunlar hakkında detaylı inceleme yapılması gereklidir. Sarayönü ilçe merkezinin nüfusu da kırsal nüfusta olduğu gibi azalma eğilimdedir. Sarayönü’nde nüfus 2008’de 9 169 iken, 2013 yılında -%2,42 gibi bir düşüş ile 8 947’e gerilemiştir. Sarayönü İlçesi’nde 1990 yılı kır nüfusu 24 129 ve toplam nüfus içindeki oranı % 69,24; şehir nüfusu 10 721 ve toplam nüfus içindeki oranı ise %30,76’dır. 2000 yılında 36 525 kişi olan nüfusun 10386’sını şehir nüfusu, 26 139’unu ise kır nüfusu oluşturmaktadır. Şehir nüfusunun toplam nüfus içerisindeki oranı %28,44 iken, kır nüfusunun toplam nüfus içerisindeki oranı ise %71,56’dır. 2008 yılında şehir nüfusunun toplam nüfus içindeki payı % 31,92 iken, 2013 yılında bu oran % 33,06’ya yükselmiştir (Tablo 3). Türkiye genelinde 2008 yılında toplam nüfus içinde şehir nüfusu oranının % 74,96 olduğu göz önüne alındığında, Sarayönü’nün kentleşme sürecinde Türkiye’nin gerisinde kaldığı ortaya çıkmaktadır. Türkiye’de toplam nüfus içinde kırsal nüfus oranı 2008 yılında % 25,04’tür. Sarayönü’nde 2008 yılında toplam nüfus içindeki kırsal nüfus oranın % 68,08 olması, ilçenin kırsal karakterini ortaya koyması açısından oldukça önemlidir.

Araştırma: Kenan ARIBAŞ, Ali MEYDAN, Şenay GÜNGÖR

Kaynak: Sarayönü Sempozyumu Kitabı