SARAYÖNÜ DİNİ YAPILARI (5); Ladik Kaşı Camii

Camii adının nereden geldiği tam olarak bilinmemekle birlikte çaprazındaki çeşmenin de aynı adla anılması dikkat çekmektedir. Yapının tarihi ile ilgili bazı araştırmacılar H.1305 (M.1887) tarihi verirken bazı araştırmacılar ise 1897 tarihini vermektedir.

Caminin mihraba dik olarak iki sıra üçer ahşap direkle üç sahına ayrılan harimi ve kırma çatılı üst örtüsü bulunmaktadır. Dış beden duvarları kâgir olan yapının duvarları sonradan sıvanarak yeşil boya ile boyanmıştır.

Duvarla çevrili olan yapının avlusunda sonradan yapılan çokgen formlu şadırvan vb. mekânlar bulunmaktadır. Caminin taş malzemeli tek şerefeli minaresi kuzeydoğu köşede yer almaktadır. Silindirik formlu minarenin şerefe altlığı tuğla mukarnaslı olarak korkuluğu da ‚S‛ ve ‚C‛ kıvrımlı, bitkisel süslemeli olarak ferforjeli olarak sonradan yenilenmiştir. Sac külah ile örtülü minare bakır bir alemle sonlanmaktadır. Caminin doğu ve kuzey cephelerinde altta dikdörtgen formlu iki büyük pencere ile üstte aynı formda iki tepe penceresi yer alır. Güneyde altta iki büyük dikdörtgen formlu pencereler ile batı da altta üç dikdörtgen formlu büyük pencere üstte iki tepe penceresi harimi aydınlatmaktadır.

Pencereler dıştan ahşap çerçeveli ve demir parmaklıklı, içeriden ise pvc ile kapatılmıştır. Yapının üst örtüsünde dört taraftan sonradan yenilenen ahşap saçaklar ve su olukları çevrelemektedir. Yapının doğu cephesindeki girişin güneyinde yarısı kaldırım içerisinde kalan sadaka taşı olabileceğini düşündüğümüz bir taş yer almaktadır. Harime yapının doğu cephesinin kuzeyindeki üçgen ahşap alınlıklı rüzgarlık bölümünden sonra çift kanatlı yuvarlak kemerli bir kapıdan girilmektedir.

Ahşap kapının üzeri iki bölüm halinde camekanlı olarak düzenlenmiştir, alt bölümü ise geometrik süslemeli olarak tasarlanmıştır.

Kapı kemeri üzerinde yuvarlak kemer formundaki panoda siyah zemin üzerinde hat yazı ile ‚Ya Müfettihal Ebvab İftah Lena Hayral Bab ( Ey Kapıları Açan Allah’ım Bizim İçin Hayırlı Kapıları Aç)‛ yazılıdır. Rüzgârlık bölümünün kuzeyinde depo olarak kullanılan bir odaya açılan kapı bulunmaktadır. Ki bu bölümde yan taraftaki minarenin kaidesi de görülmektedir.

Harimin giriş kapısı yanından minareye, sonradan lambri ile kaplanmış bir çıkış kapısı bulunmaktadır. Harim mihraba dik olarak yerleştirilmiş iki sıra üçer ahşap direkle üç sahına ayrılmıştır. Kıble duvarı ortasında mihrap, güneybatı köşede minber, güneydoğu köşede vaaz kürsüsü ile kuzey cepheyi tamamen kaplayan fevkani mahfil katı ve mahfilin altında kuzeybatıda sonradan kapatılan imam odası yer almaktadır.

Ahşap direkler arası bursa kemerli olan yapının üst örtüsü sonradan yenilenmiştir. Kemerler üzerinde kuzey-güney yönünde ana kirişler yer alır. Güney duvar ortasında yer alan dikdörtgen formlu mihrabın yarım daire formlu niş üzeri dilimli yarım küre kavsarası bulunmaktadır.

Mihrap beyaz ve yeşil yağlı boya ile sonradan boyanmıştır. Niş çevresinde mihrabı üç farklı birbirini tekrar eden bitkisel motiflerden oluşan bordürler çevrelemektedir. Bordürler arasındaki silmeler yeşil ve beyaz boya ile boyanarak bordürler sınırlandırılmıştır. Kemer köşelikleri de bitkisel süsleme tezyinatlı olarak yapılmıştır. Kemer üzerindeki dikdörtgen uzun panoda yeşil zemin üzerinde beyaz renkli hat yazı ile ; ‚Bakara Sûresi 144. Ayet ‛ yazılıdır. Bunun üzerinde biri boş diğeri bitkisel süslemeli dikdörtgen formlu iki pano , bunun üzerinde de çiçek motifli rozetler yer almaktadır.

Tepeliği ise yarım daire formunda ortası hafif içeriye doğru yanları ise bitkisel süslemeli kıvrımlı olarak tasarlanarak . tepelik içerisi bitkisel süslemelidir. Mihrap genel olarak kıvrım dal, yaprak, bitkisel ve geometrik süslemelidir. Ayrıca dış bordürdeki aynı süsleme kompozisyonunu Küçük Ali Oğlu Cami’nin minberinde aynalıkta da bulunmaktadır.

Ahşap minber de sonradan yeşil ve beyaz yağlı boya ile boyanmıştır. Minberin girişi yuvarlak kemerli ve köşelikleri bitkisel süslemelidir.

Tepeliği ise yuvarlak kemer içinde çiçek motiflidir. Minberin batı cephesi duvarla bitişik konumdadır, doğu aynalığı ise ikizkenar üçgenler ile içlerinde kıvrım dal, yaprak ve çiçek motifleri ile bitkisel süslemeli olarak tezyin edilmiştir. Korkulukta birbirini tekrar eden bitkisel süslemeli olarak tezyin edilmiştir. Köşk bölümü kemerli olarak çokgen üst örtüsü yukarıya doğru daralarak alemle sonlanmaktadır.

Güneydoğu köşede yer alan vaaz kürsüsü, yukarıda duvara bitişik olarak yapılmıştır. Kürsünün yan yüzleri geometrik ve bitkisel süslemeli olarak tezyin edilirken aşağısı çokgen formlu olarak aşağıya doğru daralmaktadır.

Kuzey cepheyi kaplayan mahfil katına minareye çıkış kapısı yanından ahşap merdivenlerle çıkılmaktadır. Mahfil katı yanlar dışarıya taşırılırken ortası geride bırakılıp ‚U‛ formu verilmiştir. Ahşap mahfilin ortasında yarım daire çıkması bulunmaktadır. Bu bölümün altında rozet motifi yer alır.

Sonradan boya ile boyanan korkulukları Pir Hüseyin Bey Cami’nin eski mahfil korkulukları gibi yapılmıştır. Birbirini tekrar eden bir ters bir düz motiflerin birleşmesiyle oluşmuş bir kompozisyon yer alır. Mahfil katını kuzeydeki iki ahşap direk destekler. Camide büyük oranda değişiklikler meydana gelmiştir.

Ahşap direkler, mahfil katı korkulukları, kemerler, minber, mihrap ve vaaz kürsüsü sonradan boya ile boyanarak iç beden duvarları pencere seviyesine kadar lambri üstleri ise ahşap malzeme ile kaplanmıştır. Ayrıca kuzeyde minare ve mahfil katı çıkış yerleri yukarıya kadar lambri ile kaplanmıştır.

Sonradan eklenen imam odası ve ahşap tavan da sonradan yenilenen bölümler arasındadır. İç beden duvarları sade tutulmakla beraber duvarlarda daire formlu hat yazılı levhalar yer alır. Harim içerisindeki bu dairesel formlu panolarda gayet sanatkârane şeklinde ‚Allah (c.c)‛, ‚Muhammed (s.a.v)‛, Dört Halife; ‚Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali ile Hz. Muhammed’in torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin isimlerinin yazılı olduğu levhalar sekiz adettir.

Xxx

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ YAYINLARI: 8

TARİH, KÜLTÜR, SANAT, TURİZM VE TARIM AÇISINDAN ULUSLARARASI SARAYÖNÜ SEMPOZYUMU (24-26 EKİM 2014 KONYA) BİLDİRİ KİTABI

Ali BORAN * * Prof. Dr., Selçuk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü-Sanat ve Tasarım Fakültesi Dekanı e-mail: [email protected]

Şengül BAYAR ** ** Sanat Tarihçisi, Konya Büyükşehir Belediyesi, Koruma Uygulama ve Denetim Bürosu - Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Öğrencisi, email: [email protected]