SARAYÖNÜ YERLEŞKE ADLARI (3)

Başhüyük

Karaçay-Malkar Türklerinin ikamet ettiği yerleşim yeri, adı kuzeyinde bulunan höyükten esinlenilerek konulmuştur. M. Mesud Koman vd. tarafından hazırlanan “Konya İli Köy ve Yer Adları Üzerine bir Deneme” adlı çalışmada Başhüyük adı “Oğuz Türklerinin Yerleştikleri Yerlere Yan, Yön, Taraf, Cihet Bildiren Yer Adları” grubunda ele alınmıştır.

Bahçesaray

Tarihteki adı Nivinne olan yerleşim yerinin etrafının bağlık ve bahçelik olmasından dolayı 1926’dan itibaren bu adı aldığı düşünülmektedir.

Değirmenli

Köy ismini içinde bulunan değirmenden almaktadır. Zengi çayı ile Lâdik ve Sarayönü yakınlarında bulunan su kaynakları üzerine birçok değirmen inşa edilmiştir.

Kuyulusebil

Adını çevresinde bulunan Rumlardan kalma kuyulardan almıştır. Sebil kelimesi Çeşmelisebil’de olduğu gibi Zübeyr isminin halk ağzında önce zebir sonra sebil biçimine değişmesinden geldiği anlaşılmaktadır.

Çeşmelisebil

Çeşmelisebil, Osmanlılar döneminde Zübeyir Bey adlı kişiye asker beslemek koşuluyla tımar verilen bir araziydi. Zübeyir ismi halk dilinde yer adlarında sıkça karşılaştığımız bir husus olan ve dilde kolaylık kanunu ile açıklayabileceğimiz bir kısalmayla Zebir şekline gelmiştir.6 Zebir kelimesi halk dilinde önce sebil biçimine girmiş, köyün adı 1963 yılından itibaren de Çeşmelisebil olarak değiştirilmiştir.

Karatepe

İlk ismi “İttadiye” olan köy şimdiki adını yakınında bulunan Karatepe Höyüğünden almıştır. Ayrıca renk ismi olan kara, Türkler tarafından yön olarak da kullanılmıştır. Mesela; kara, kuzey yönünü; kızıl, güneyi; gök, doğuyu; ak, batıyı gösterir.

Adını Çeşitli Unvanlardan Alan Yerleşimler

Kadıoğlu

Yer adlarının kökeninin açıklanmasında kullanılan yöntemlerden biri de halk anlatılarıdır. Rivayete göre; zamanın birinde Akşehir kadısının oğlu köyden geçerken bir kar fırtınasına tutulur ve köyün içindeki su kuyusuna düşerek ölür. Bu olay vesilesiyle köyün adı Kadıoğlu olmuştur.

Adını Madenlerden Alan Yerleşimler

Kurşunlu

Maden adları da yerleşim yerlerine ad olmuştur. Kurşunlu bunlardan biridir.

Adını İsim Taşıma Biçiminde Alan Yerleşimler

Bu özelliği, Dursun Yıldırım “vatanla göç” kavramı ile açıklamıştır. Eski yerlerinden göç etmek zorunda kalan toplulukların yeni yerleşim yerlerine de eski yerlerinin adını koyduğunu görülmektedir. Bu biçimdeki yer adlandırmalarına Anadolu’da sıkça rastlanılmaktadır. O bölgenin iskân tarihini bilmeden yapılacak yorumlar bazen yanlış değerlendirmelere yol açabilmektedir. Çumra’nın Çiçekli köyünü, Antalya’nın Çiçekli yaylasından gelen insanların Çiçekli ismini yaşatması gibi, Sarayönü’nün Kayıören ve Karabıyık köyleri bu grupta değerlendirilebilir.

Kayıören

1986 yılında bir afet sonucu Çankırı’nın Orta kazasının Kayıören köyünden göç eden vatandaşların oluşturduğu köydür.

Karabıyık

Köy halkı 1871 yılında İzmir’in Torbalı ilçesinden şimdiki yerine gelmiştir. Yaptığımız araştırmada İzmir Torbalı’da Karabıyık soyadını taşıyan aileler tespit ettik. Buradan hareketle yerleşim yeri adının çoğunluğunu bu soyadını taşıyan ailelere mensup kişilerin oluşturmuş olduğu söylenebilir.

KAYNAKÇA

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ TÜRKİYAT ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ YAYINLARI: 8

TARİH, KÜLTÜR, SANAT, TURİZM VE TARIM AÇISINDAN ULUSLARARASI SARAYÖNÜ SEMPOZYUMU (24-26 EKİM 2014 KONYA) BİLDİRİ KİTABI

***

Mehmet YASTI

* Yrd. Doç. Dr., Necmettin Erbakan Ün., Sosyal ve Beşeri Bilimler Fak., Türk Dili ve Ed. Bölümü Öğretim Üyesi

Fatih Numan KÜÇÜKBALLI

** Arş. Gör., Selçuk Ün., Edebiyat Fak., Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Elemanı

1- Yer adları üzerine yapılan ilk çalışmaların bazıları şunlardır: Fuat Köprülü, “Oğuz Etnolojisine Ait Notlar”, Türkiyat Mecmuası, C. I, 1925; H. Nihal-A. Naci, “Anadolu’da Türklere Ait Yer İsimleri”, Türkiyat Mecmuası, C. II, 1928; F. Aksu, Isparta İli Yer Adları, Sırrı Üçer-Mesud Koman, Konya İli Köy ve Yer Adları Üzerine Bir Deneme, Konya, 1945; İshak Refet Işıtman, “Köy Adları Üzerine Bir İrdeleme”, Türk Dili-Belleten, 1945; Abdülkadir İnan, “Anadolu’nun Toponomisi ve Türk Boylarının Adları Meselesi”, Türk Dili-Belleten, 1945.

2- Anadolu’nun Türkleşme süreci ve Anadolu’da Türk varlığı ile ilgili yapılan çalışmalarda çeşitli dil verilerinden istifade edilmiştir.