14 Mart Dünya Uyku Günü: Uykusuzluğun temelindeki 5 etken

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Yaşar Kütükçü, uykusuzluğun; felç, astım, bağışıklık sistemi zayıflığı, obezite, diyabet, yüksek tansiyon ve depresyon gibi birçok hastalığa zemin hazırlayabileceğini belirterek, bu sorunun ihmal edilmemesi gerektiğini vurguladı.

Uykusuzluğun Sebepleri ve Etkileri

Prof. Dr. Kütükçü, uykusuzluğun genellikle aşırı uyarılma nedeniyle oluştuğunu ve birçok farklı faktörün bu durumu tetikleyebileceğini söyledi. Uyku bozukluğunun bireyin genel sağlık durumu, yaşam tarzı ve çevresel etkenlerle şekillendiğini belirten Kütükçü, tanı konulmadan önce bir sağlık profesyoneline danışılmasının önemine dikkat çekti.

Uykusuzluğun temelinde yatan 5 faktör şunlar:

1. Stres: Günlük hayatta karşılaşılan stres, hem fiziksel hem de zihinsel olarak vücudu aşırı uyararak uykusuzluğa neden olabilir.
2. Uyku düzeni: Gece-gündüz dengesinin bozulması, özellikle vardiyalı çalışanlar veya düzensiz uyku saatlerine sahip bireylerde uykusuzluk riskini artırır.
3. Ruh sağlığı: Anksiyete, depresyon ve bipolar bozukluk gibi rahatsızlıklar, uyku düzenini doğrudan etkileyebilir. Aynı şekilde, uzun süreli uykusuzluk da bu ruhsal hastalıkları şiddetlendirebilir.
4. İlaç kullanımı: Tansiyon ilaçları, anti-astım tedavileri ve antidepresanlar gibi bazı ilaçların yan etkileri uykusuzluğu tetikleyebilir.
5. Yaş: İlerleyen yaşla birlikte artan sağlık problemleri ve ilaç kullanımı, uyku kalitesinin düşmesine neden olabilir.

Kaliteli Uyku İçin Öneriler

Uykunun kalitesini artırmak için bazı alışkanlıkların gözden geçirilmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Kütükçü, şu önerilerde bulundu:

• Düzenli uyku saatleri belirleyin: Her gün aynı saatlerde yatmak ve uyanmak, vücudun biyolojik saatini koruyarak uyku kalitesini artırır.
• Elektronik cihazları yatak odanızdan çıkarın: Mavi ışık yayan telefon, tablet ve televizyon gibi cihazlar, uykuya dalmayı zorlaştırabilir.
• Beslenmenize dikkat edin: Uyku öncesi kafein, alkol ve ağır besinlerden kaçınmak, uykuya dalmayı kolaylaştırabilir.
• Egzersizi ihmal etmeyin: Gün içerisinde yapılan fiziksel aktiviteler, gece daha rahat uykuya dalmaya yardımcı olur.
• Meditasyon ve gevşeme teknikleri uygulayın: Yoga, meditasyon ve nefes egzersizleri gibi sakinleştirici aktiviteler, uykuya geçiş sürecini hızlandırabilir.

Uyku Günlüğü Tanıya Yardımcı Olabilir

Uykusuzluğun akut ve kronik olmak üzere iki farklı türü olduğunu açıklayan Prof. Dr. Kütükçü, kısa süreli (birkaç gün veya hafta süren) uykusuzluğun akut, üç aydan uzun süren ve haftada en az üç gece devam eden uykusuzluğun ise kronik olarak değerlendirildiğini belirtti.

Tanı koymak için polisomnografi adı verilen uyku testinin kullanılabileceğini ifade eden Kütükçü, uyku günlüğü tutmanın da teşhis sürecinde önemli bir araç olabileceğini söyledi. Uyku günlüğü sayesinde bireyin uykuya dalma süresi, gece boyunca uyanma sıklığı ve gündüz yaşanan olumsuz etkiler gözlemlenerek doğru tanı konulabilir.

Uyku İlişkili Hastalıklar ve Tedavi Yöntemleri

Uykusuzluk, zamanla farklı uyku bozukluklarına dönüşebilir. Prof. Dr. Kütükçü, uykusuzluğun ilerleyen süreçte insomnia, hipersomni (aşırı uykululuk hali), horlama ve uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu, sirkadiyen ritim uyku bozukluğu ve REM uykusu davranış bozukluğu gibi rahatsızlıklara yol açabileceğini belirtti.

İlaç tedavisinin ancak doktor kontrolü altında ve tanı konulduktan sonra uygulanması gerektiğini vurgulayan Kütükçü, “İlaçlar kısa vadede çözüm sağlasa da uzun vadede bağımlılığa yol açabilir ve sorunun kökenine inmeden sadece belirtileri maskeleyebilir. Bu nedenle, bazı hastalar için terapi gibi psikolojik destekler daha etkili olabilir” dedi.

Uyku Problemleri Ciddiye Alınmalı

Uykusuzluk yalnızca yorgunluk hissi yaratmakla kalmaz, aynı zamanda genel sağlığı tehdit eden ciddi sorunlara yol açabilir. Özellikle kronik hale gelen uykusuzluk, beyin fonksiyonlarını, bağışıklık sistemini ve psikolojik dengeyi olumsuz etkileyebilir.

14 Mart Dünya Uyku Günü kapsamında uzmanlar, kaliteli uyku için doğru alışkanlıkların kazanılmasını ve uykusuzluk belirtileri yaşayan bireylerin bir sağlık uzmanına danışmasını öneriyor.