Ağaçların havayı temizlediğini söyleriz ya hep ama onlarda dur şu havayı temizliyim de insanlar sağlıklı yaşasın diye yapmaz.

Kendi doğaları gereği, yaşamak, kendilerini korumak için havadaki  Karbon (C) u alırlar. O karbon ile  de bünyelerinde kendileri için karbonhidrat (CH) oluştururlar.

Daha önce ki sohbetlerimizde, önemli olsa da birçok üreticinin bazen bilmemesi bazen de umursamaması nedeniyle kullanmadığı Karbon/Azot yani C/N oranından bahsetmiştik.

Bunun ağaçlardaki karşılığı ise Karbonhidrat/Azot oranı yani CH/N oranıdır. Tamda bu oran bize ağaçların adeta karakterini verir.

CH/N oranı eğer 1 den küçükse yani CH<1 ise ağaçlarda köklerin çalışma üstünlüğü var demektir ve vejetatif yani dal yaprak büyümesi hızlıdır demektir. Sürgün oluşumu kuvvetli olur.

CH/N oranı>1 yani 1 den büyük ise yaprak sayısı artmış, yapraklar daha çok çalışmış ve havadaki karbonu çokça alıp karbonhidratı çok oluşturmuştur ve çiçek tomurcukları oluşmaya başlar.

Bu oran 1 e eşitse o ağaç dengede kabul edilir. Yani ağacın kökleriyle üst kısmı dengeli çalışıyor denilebilir ve bu şartlarda da ağaçların tüm organları uyumlu çalışıyordur. Hem sağlıklı hem de verimli bir ağaçtan bahsedilebilir.

Bunların iyi de budamayla ne ilgisi var derseniz, aslında budama dediğimiz şey yukarıdaki dal yaprak sayısıyla köklerdeki gelişimi dengeleme ya da iklime göre yönlendirme gayretidir.

Kurak iklimlerde kök derine, sulak ve ılıman iklimlerde de yüzeye gitmeye yatkındır. Bunların ortalamasında düşünürseniz aslında bitkilerin özellikle de ağaçların kök yapıları nerdeyse üst yapısını ters çevirip toprağa gömmüşcesine benzerlik gösterir. Toprak yapısı ve iklim etkilidir ancak ortalama şartlar mantığıyla düşündüğümüzde yukarda bir ağaca ne yön verdiyseniz kökleriniz yaklaşık benzer izlerle gelişir ya da körelir.

Çok basit bir örnekleme yapalım. Ağacınızın ya da her hangi bir bitkinizin gövdesinde ya da dalında diyelim ki bir eğilip bükülme ya da tekrar düzelme görüyorsanız bilin ki o ağaç ya da bitki toprak altında benzer bir mesafede bir taşın etrafından dolaşarak yoluna devam etmiştir.

Bu ayrıntıyı göz önüne aldığınızda aslında üst kısımdaki ağaç ya da bitkinin şeklinden, dallanma ve yapraklanma biçiminden kök yapısını kabaca tahmin edebilirsiniz. Uzantısında ise toprağınızın yapısını…

Yapraklar bitkiye Karbon ve Oksijen toplayarak karbonhidrat yapmak, kökler de başta su olmak üzere topraktan besin ve azot çekerek bunlarla sağlıklı yaşam kurma çabasındadır. Üretici ise bu ikisi arasında denge sağlayarak ürün almak için ağacı yönlendirmeli yani budamalıdır.

Örneğin kışa girerken ağacın hava şartlarından daha az etkilenmesi için toprak üstü aksamı azaltılır ve aynı anda da bahara kadar daha çok besin depolaması için CH/N oranı kökler lehine çevrilmek istenir. Buna göre budama yapılır.

Baharda ise CH/N üstünlüğünün ağacın üst kısmında olması istenir ki verim alalım. Ama burada ağacın daha çok ışık ve hava alması istenir. Bu yüzden yoz dallar, 45 dereceden fazla dikleşmeye başlamış dallar, aşırı yapraklı ama az sürgünlü dalları almak isteriz.

Asıl amacımız bitkinin enerjisini gereksiz harcayanları almak kadar ağaca daha çok hava ve güneş girmesini, bu şartlarda yeterince yaprak kalarak karbon özümsemesini yapmasını bekleriz. Burada bilmemiz gereken önemli bir ayrıntı çeşittir. O çeşidin gücü ne kadardır. Örneğin bir elması kaç gramdır. Ben bu ağaçtan kaç kilo verim alabiliyorum. Bu bize şunu verir. Ben kaç meyve gözü bırakmalıyım.

Zaten biz istesek de, abartılı çiçek ya da meyve bıraksak da hepimiz biliyoruz ki ağaçlar gücü yetmediği çiçek ya da meyveyi hatta bazen yaprakları silkmeyle atacaktır. Ya ağacın gücüne göre budama yapmalı ya da beslenmesine olandan daha fazla etki etmelisinizdir.

Peki şunu dediğiniz oldu mu? Ya her şey aynıydı. İklim su gübre budama ama nedense bu yıl geçen yıl ki kadar verim olmadı.

Buna zeytincilikte “var yılı yok yılı” deniyor. Bir yıl güzel ürün verir diğer yıl azalır ama budamayı iyi bilen ve doğru yapan kişilerin elinde zeytincilikte bile bu var yılı yok yılı konusu ortalama bir değere çekilebilmektedir. Budama bu anlamda gerçekten önemlidir.